Grad Subotica se ponosi sa čak 76 nepokretnih kulturnih dobara. Sve više turista žele da uživaju u bogatoj ponudi, a na raspolaganju im je:
– 1 arheološko nalazište od velikog značaja
– 1 prostorno kulturno-istorijska celina
– 1 prostorno kulturno-istorijska celina od velikog značaja
– 2 znamenita mesta
– 3 znamenita mesta od velikog značaja
– 54 spomenik kulture
– 15 spomenika kulture od velikog značaja.
– 2 spomenika kulture od izuzetnog značaja.
Navešćemo samo neke od značajnih kulturnih dobara:
Arheološki lokalitet Pereš nalazi se pored Ludaškog jezera, u Hajdukovu. Još 1951. godine ovaj lokalitet je istraživan i ustanovljeno je nalazište u sloju lesa u kojem se nalaze vatrišta i artefakti. Smatra se da pripadaju periodu mezolira, u vreme između 8000-7000 godina pre nove ere, na osnovu poređenja sa nalazima iz susedne Mađarske.
Sinagoga u Subotici, druga je po veličini u Evropi. Sagrađena 1902. godine u stilu secesije po projektu budipeštanskih arhitekata Marcela Komora i Deže Jakaba. Odlikuju je moderna arhitektonska rešenja, ukrasi od vitraža i stilizacije karakteristične za mađarski folklor, stilizovane latice ruža, karanfila i ljiljana, paunovo perje. Za spomenik kulture proglašena je 1975. godine, a 1990. za spomenik kulture od izuzetnog značaja.
Gradska kuća je prvi zaštićeni spomenik arhitekture secesije na području Vojvodine sa obeležjima mađarskog folklora. Prepoznatljiva je po svojoj dekoraciji, na fasadi se nalaze cvetovi lale koji je simbol grada, listovi, srca, paunova pera, dok se na prozorima nalaze unikatni i raznobojni vitraži koje je oslikao mađarski slikar Šandor Nađ. Sagrađena je u periodu između 1908. i 1912. godine, a projektovali su je arhitekti Marcel Komor i Deže Jakab koji su projektovali i Sinagogu. Visoka je 76m i zauzima površinu od 5838m².
U gradskoj kući je smeštena: velika većnica (u njoj se odvijaju zasedanja Skupštine, venčanja, koncerti i drugi skupovi od važnosti), istorijski arhiv, Gradska uprava, butici, banke.
Rajhlova palata spomenik je kulture od velikog značaja i na pravi način predstavlja mađarsku arhitekturu u stilu secesije. Arhitekta Ferenc Rajhl (Ferenc Raichle), koji je projektovao zgrade Gradske biblioteke i subotičke Gimnazije, podigao ju je kao svoju porodičnu palatu 1903/1904. godine. Zato je u nju ugradio ne samo svu svoju veštinu već i ljubav, ali i celo porodično bogatstvo.
Raskoši zdanja doprinosi i sam materijal u kom je izvodio svoje stilizovane dekorativne motive inspirisan mađarskim folklorom. Neštedeći je koristio keramiku ,,Žolnai” iz Pečuja za fasade, kod vitraža venecijansko staklo i murano mozaik i sve to u kombinaciji sa malterom i drvetom uz široki dijapazon kolorističke skale. Danas se ovde nalazi Galerija savremene likovne umetnosti Likovni susret.
Zgrada Narodnog pozorišta u Subotici je podignuta 1854. godine, proglašena je za spomenik kulture od velikog značaja. Prema projektu arhitekte Janoša Škultetija iz 1845. godine sagrađena je monumentalna građevina dvostruke namene. Zgrada je bila neubičajeno koncipirana za to vreme kao sklop hotela i pozorišta – hotel sa gostionicom u krilu podignutom 1853. godine i pozorište, drugo krilo koje je završeno 1854. godine.
Kapela Sv. Roka podignuta je 1738 . godine kao mala drvena kapela. Kapela je posvećena Sv. Roku, zaštitniku od kuge, koja je te godine harala i odnela mnogo života u Subotici i ima status spomenika kulture od velikog značaja.
Građevina sa siromašnom fasadom nije bila po ukusu Subotičana u posljednjoj trećini 19. veka, pa su je 1884. godine srušili i na njenom mestu izgradili drugu, koja i danas postoji. Bitnih izmena na novoj građevini jedva da je bilo.
Gradska biblioteka – Nacionalna kasina je sagrađena 1896. godine. Objekat je sačuvao svoj izvorni oblik do danas i predstavlja jedan od najmarkantnijih primera eklektičke arhitekture u gradu. Objekat je nastao obnovom i dogradnjom stogodišnje barokne kurije subotičke familije Skenderović u neobaroknom stilu na osnovu projekta Ferenca Rajhla za potrebne Nacionalne kasine. Subotička Gradska biblioteka se u njoj nalazi od 1953. godine.
Žuta kuća – nekadašnja zgrada Štedionice Narodne banke se nalazi u Štrosmajerovoj ulici, a podignuta je u periodu od 1880. do 1883. godine i predstavlja spomenik kulture od velikog značaja. Građena je u stilu eklektike sa dominantnim elementima neorenesanse, prema projektu subotičkog arhitekte Titusa Mačkovića.
Zgrada je vezana za niz istorijskih događaja iz Drugog svetskog rata. U njoj je za to vreme bilo sedište specijalne policije, mađarske vojske, zatvor i mučilište.Danas se u zgradi nalazi Učiteljski fakultet na mađarskom jeziku u Subotici.
Navešćemo i nekoliko objekata na Paliću gde se takođe nalaze brojni spomenici i objekti koji predstavljaju značajnu kulturnu baštinu: Vodotoranj (Vodotoranj predstavlja monumentalnu vrednost Palića, sagrađen početkom 20. veka.Tadašnji arhitekti novih turističkih objekata zamislili su da se u banju Palić ulazi kroz svečani ulaz, majstorski izrezbarenu kapiju, tačnije kroz Palićki Vodotoranj), Velika terasa (Centralni objekat nekadašnje banje, kako po svojoj lokaciji, tako i po dimenzijama, arhitekturi i funkciji. Sagrađen 1912. godine po projektu Komora i Jakaba), Ženski štrand (Objekat je izgrađen 1912. godine kao drveni objekat na vodi koji je nekada skrivao kupačice od pogleda znatiželjnika), Muzički paviljon (Ovaj jednostavan objekat nalazi se na prostoru između Velike terase i obale jezera Palić, uz centralnu aleju koja vodi od Vodotornja ka Velikoj terasi i samoj obali. Objekat specijalne namene je mesto malih promenadnih koncerata), Spomen česma (izgrađena 1912. godine u čast završetka objekata na Paliću i Gradske kuće).
Foto: http://www.subotica.rs/
