Kikinda je središte kulture u Severnobanatskom okrugu. Mesto je koje ima 12 nepokretnih dobara: 1 arheološko nalazište od velikog značaja, 1 prostorno kulturno-istorijska celina, 1 spomenik kulture, 6 spomenika kulture od velikog značaja, 3 spomenika kulture od izuzetnog značaja.
Suvača
Jedinstven objekat ove vrste u Vojvodini, koji je spomenik kulture od izuzetnog značaja. Suvača u Kikindi je etnografski objekat karakteristican za Vojvodinu u XIX veku. Sagrađena je 1899. godine, a sa radom je prestala 1945. godine.
Suvača je suvi mlin koji za mlevenje žitarica koristi živi rad. Pokretačka snaga su konji, koji stavljaju u funkciju uređaj za mlevenje. Najmanje je bio upregnut jedan par, a najviše pet pari konja. Po predanju, ukus hleba od žita samlevenog u suvači bio je odličan i visokog kvaliteta. Pored žitarica, u suvači se mlela i paprika, ređe biber ili cimet. Kao etno-objekat narodne graditeljske baštine, Suvača je od neprocenjivog značaja za Kikindu i jedno od prepoznatljivih obeležja ovog grada.
Gradsko jezgro
Prostorna kulturno-istorijska celina poseduje urbanističke, arhitektonsko-stilske i kulturnoistorijske vrednosti. Značajna je zbog do danas sačuvane prvobitne urbane matrice grada Kikinde, brojnih objekata koji u kontinuitetu svedoče o nastanku i trajanju stilske gradnje, vrednih autorskih dela iz oblasti arhitekture, kao i kuća znamenitih istorijskih ličnosti koje su bitno uticale na kulturnu istoriju grada.
Prostorno kulturno-istorijska celina u Kikindi je nastala je periodu između 1750. i 1754. godine, a mnogi od tada izgrađenih objekata su se sačuvali do danas. U periodu od kraja XIX veka do početka Prvog svetskog rata
Kikinda doživljava ekonomski, kulturni, društveni i privredni razvoj, pa je i najveći broj objekata koji čine ovu specifičnu celinu, izgrađen baš u tom periodu.
Zavisno od vremena u kojem su pojedine građevine nastale, u ovoj kulturno-istorijskoj celini mogu se videti objekti u stilu baroka, klasicizma, romantizma, eklektike, secesije, pa i objekti moderne, nastali u periodu između dva svetska rata.
Arheološki lokalitet Gradište
Utvrđeno naselje sa bedemima od nasute zemlje, poznato kao „Slovenski grad”, nalazi se oko 7 km severozapadno od Kikinde, u pravcu Iđoša. Sam lokalitet sastoji se iz dva dela, koji obuhvataju ostatke neolitskog naselja (sa prekidima život se odvijao sve do ranog srednjeg veka), te bronzanodobno utvrđenje. Lokalitet je proglašen za arheološko nalazište, kulturno dobro od velikog značaja i do sada je iskopavan u više navrata, 1913, 1947, 1948, kao i 1972. godine. Usled razvoja nove tehnike i mogućnosti analize, uočena je potreba novog istraživanja ovog veoma značajnog nalazište, te su radovi ponovo započeti 2014. godine.
Srpska pravoslavna crkva Sv. Oca Nikolaja
Podignuta u drugoj polovini XVIII veka, građena u barkoknom stilu. Ono što ovom hramu daje izuzetan značaj su svakako očuvane ikone na ikonostasu i zidne slike koje se zbog svoje likovne vrednosti ubrajaju u izuzetna dela srpske umetnosti. Adaptirana je 1981. godine kada je dobila barokni toranj karakterističan za vojvođanske hramove.
Srpska Pravoslavna crkva Arhistratiga Mihaila
U Mokrinu se nalazi crkva posvećena arhistratigu Mihailu, izgrađena 1762. godine u klasicističkom duhu. Dograđena je 1835. i 1836. godine i ubraja se u kulturna dobra od izuzetnog značaja.
Crkva Svetih arhanđela Mihaila i Gavrila u Iđošu
Crkva predstavlja spomenik kulture od velikog značaja. Podignuta je 1787. godine i građena je u stilu baroknog klasicizma.
Parohijski hram, posvećen Saboru Svetog Arhangela Mihaila, sagrađen je na mestu gde su ležale mošti Svetog Rafaila banatskog. Sadašnji hram osvećen je od strane episkopa temišvarskog Petra (Petrovića) u vreme austrijskog cara Josifa II.
Bogomolja „Vodica“ Ognjene Marije
Vodica na Tekijama nalazi se 3 km južno od Kikinde. To je mala crkvica podignuta sredinom 19. veka. Na uzvišenom platou iznad nje su ranije izbušena 4 bunara. Bunari su povezani sa pumpom u crkvici. Meštani su primetili da voda iz bunara ima posebna, lekovita svojstva. Oni koji su umivali oči ovom vodom osećali su poboljšanje. Pored bunara su počeli da čitaju molitve za zaštitu od bolesti ili ozdravljenje. Ukazujući na prastara narodna verovanja vezana za kult vode i obredno umivanje, vodica Ognjene Marije predstavlja primer sakralnog narodnog graditeljstva karakterističnog za tle Vojvodine. Ceo kompleks je proglašen za nepokretno kulturno dobro od velikog značaja.
Spomenici kulture od velikog značaja
Grobnica porodice Čarnojević nalazi se u Ruskom selu pored Kikinde. Porodica Čarnojević postala je ugledna i čuvena po najistaknutijem predstavniku patrijarhu Arseniju III. Preminuli članovi porodice Čarnojević, u periodu 1840-1911. godine sahranjeni su u grobnici koja je podignuta 1843. godine, na seoskom groblju iza crkve. U grobnici je trinaest drvenih i metalnih sanduka
Svakako treba navesti i Zgradu velikog kikindskog distrikta koja zbog arhitektonsko-stilskih karakteristika ima svojstvo spomenika kulture od velikog značaja (U njoj su danas smeštene ustanove kulture – muzej i arhiv, a od same izgradnje do danas ostala kao izvorište prelamanja istorijskih, političkih i kulturnih događanja ne samo u gradu Kikindi, već u širem regionu), potom kuća u ulici Pere Segedinca koja je karakterističan je primer panonsko-vojvođanske kuće (tzv. „švapske kuće“) sagrađena 1878. godine za vreme vladavine Marije Terezije (građena je kao prizemni objekat stambene namene, postavljen na raskrsnici dveju ulica, skladnih proporcija, tradicionalnog unutrašnjeg rasporeda i bogato dekorisane ulične fasade), kao i Klasicističku zgradu u Bašaidu sagrađenu 1834. godine koja je takođe spomenik kulture od velikog značaja.
Foto: vojvodina.travel
